नयाँ पुस्तासँगको दूरी : दलहरूको आत्मालोचना र पुनर्गठन प्रस्ताव
संसद् विघटनपछिको संक्रमणमा एमाले, कांग्रेस र माओवादीभित्रका नेताहरुले पार्टी पूनर्गठनकाे प्रस्ताव गरेका छन्
दाङ । नेपालको राजनीति फेरि संक्रमणको दोबाटोमा उभिएको छ। संसद् विघटन, आन्दोलनको दबाब, नेतृत्वप्रतिको अविश्वास र नयाँ पुस्ताको असन्तोषबीच अहिलेका प्रमुख राजनीतिक दलहरू गहिरो आत्ममन्थनमा छन् । ‘जनताको विश्वास’ गुमाएको अनुभूति र ‘जेनेरेसन जेड’ सँगको दूरीलाई दलहरूले महसुस गरेका छन् । यही कारण अहिले एमाले, नेपाली कांग्रेस र माओवादी केन्द्रभित्र पुनर्गठन र आत्मालोचनाको स्वर चर्किएको छ।
कांग्रेस : विश्वास गुमाएको स्वीकारोक्ति
“हाम्रो अनुहारमा दाग लागेको छ। कांग्रेस पार्टीले सिंगो देशसँग माफी माग्नु पर्छ।” – गगन थापा
- शेखर कोइरालाले नयाँ दिशामा अघि बढ्न आग्रह।
- पार्टीभित्र आत्मालोचना र जनताको विश्वास पुनः प्राप्त गर्ने बहस।
नेपाली कांग्रेस पनि अहिले आत्मपरीक्षणको चरणमा छ । कांग्रेस नेता शेखर कोइरालाले अतीतका गल्ती र कमजोरीमाथि धेरै बहस नगरी नयाँ परिस्थितिमा पार्टीलाई अगाडि बढाउनुपर्नेमा जोड दिएका छन् । उनका अनुसार, “हिजो के भयो भन्नेभन्दा आज नयाँ परिस्थितिमा कसरी अघि बढ्ने भन्ने प्रश्न अहिले हाम्रो सामु छ ।”
युवा नेता गगन थापाले अझ स्पष्ट शब्दमा पार्टीलाई आत्मालोचना गर्न आग्रह गरेका छन्-“हाम्रो अनुहारमा दाग लागेको छ । कांग्रेस पार्टीले सिंगो देशसँग माफी माग्नु पर्छ। यो घाउ पुर्नुपर्छ ।”
यसरी कांग्रेसभित्र ‘जनताको विश्वास गुमाएको’ स्वीकारोक्ति खुलेर आएको छ । यद्यपि पार्टीसँग अझै ठूलो भोट बैंक र संरचनागत शक्ति छ, तर भोट जित्नु र विश्वास जित्नु दुई फरक कुरा भएको गगन थापाको भनाइमा पार्टीभित्रको गहिरो संकट झल्किन्छ ।
आज पनि कांग्रेस संघ, प्रदेश र स्थानीय तहमा सबैभन्दा ठूलो पार्टी हो। तर मत जित्दा मात्रै नपुग्ने, विश्वास पनि जित्नुपर्ने आवश्यकताले कांग्रेसलाई पुनर्गठन र सुधारको दिशामा धकेलेको छ। कांग्रेसका लागि प्रमुख चुनौती भनेको विगतको बोझ मेटेर नयाँ पुस्तासँगको दूरी घटाउने हो ।
एमाले : आत्मालोचना र नयाँ पुस्ता खोज्ने प्रयत्न
“हाम्रो पार्टीमा जेनेरेसन जेड किन आइरहेको छैन भन्ने गम्भीर समीक्षा गर्नेछौं।” – योगेश भट्टराई
नेकपा (एमाले) का सचिव योगेश भट्टराईले हालै सार्वजनिक गरेको १२ मिनेट लामो भिडियो सन्देश दलभित्रै तरङ्ग पैदा गर्ने खालको थियो । उनले खुलेरै स्वीकार गरेका छन्-“जनताका आवाज, युवा पुस्ताको आवाजलाई ठिक ढंगले सम्बोधन गर्ने कुरामा हामी कतै चुक्यौं । त्यस कमजोरीका लागि जनतासँग माफी माग्छौं ।”
भ्रष्टाचार, कुशासन र बेथितीलाई समाजका नकारात्मक पाटो भन्दै उनले यसको अन्त्य अपरिहार्य भएको धारणा राखेका छन् । भट्टराईले जनतासँगको सम्बन्ध सुधार गर्दै एमालेलाई युवामैत्री, जनमुखी र प्रगतिशील बनाउन संरचनागत सुधार गर्ने प्रतिबद्धता जनाएका छन् । प्रश्नचिन्ह भने यहीँ छ-यी सुधारहरू कत्तिको व्यवहारमा रूपान्तरण हुन्छन् ?
केन्द्रीय सदस्य ईश्वरी जिएमले भने नेतृत्वको प्रश्नलाई अघि सार्दै पार्टीभित्र अष्टलक्ष्मीलाई योग्य पात्रका रूपमा प्रस्तुत गरेकी छिन् । उनका अनुसार, “अकल्पनीय आन्दोलन र त्यसको सन्देश बुझ्दै पार्टीलाई नयाँ ढंगले पुनर्गठन गर्न अष्टलक्ष्मीजस्तो पात्र आवश्यक छ ।”
जिएम मात्र होइन, रचना खड्कालगायत नेताहरूले पनि एमालेलाई ‘नयाँ अभियान’मा लैजानुपर्ने आवाज उठाइरहेका छन् । यसले एमालेमा शीर्ष तहसम्म पुनर्गठनको बहस प्रवेश गरेको देखिन्छ ।
तर एमालेको वास्तविक चुनौती भनेको नयाँ पुस्ता, विशेषतः जेनेरेसन जेडलाई पार्टीतर्फ आकर्षित गर्न सक्ने राजनीतिक कार्यदिशा निर्माण हो । भट्टराई स्वयं स्वीकार्छन्-“हाम्रो पार्टीमा जेनेरेसन जेड किन आइरहेको छैन भन्ने गम्भीर समीक्षा गर्नेछौं ।” यो प्रश्नको उत्तर अझै स्पष्ट छैन ।
माओवादी : पुनर्गठनको महाअभियानको माग
“अब आन्दोलनको म्यान्डेट अनुसार पुनर्गठन र पुनर्संरचनाको महाअभियान सुरु गरौँ।” – जनार्दन शर्मा
नेकपा माओवादी केन्द्रभित्र पनि असन्तोष बढ्दो छ। उपमहासचिव जनार्दन शर्माले संसद् विघटनसँगै पुराना र नयाँ भनिएका सबै पार्टीहरू पुनर्गठनको दिशामा पुगिरहेको टिप्पणी गर्दै भनेका छन्-“अब आन्दोलनको म्यान्डेट र जनअपेक्षा अनुसार गम्भीर आत्म समीक्षासहित पुनर्गठन र पुनर्संरचनाको महाअभियान सुरु गरौँ ।”
शर्मा पहिलेदेखि नै प्रचण्ड नेतृत्वमाथि प्रश्न उठाउँदै आएका थिए । अहिलेको संकटले उनलाई फेरि मुखर बनाएको छ । माओवादी केन्द्र भित्रको यो बहस केवल नेतृत्व व्यक्तिको मात्र होइन, सम्पूर्ण पार्टी संरचना र मार्गचित्रबारे हो ।
माओवादीको मुख्य चुनौती भनेको २०६२/६३ को जनआन्दोलनपछिको ऊर्जा, उत्साह र जनसमर्थन फेरि पुनः प्राप्त गर्ने हो । तर, लामो समयसम्म सत्ताको साझेदार बनेको पार्टीलाई नयाँ पुस्ता ‘व्यवस्थामा गाभिएको’ दलका रूपमा हेर्छ। यस बाधाबाट बाहिर निस्कनै अबको ठूलो चुनौती हो ।
साझा संकेत : जनता र नयाँ पुस्तासँग पुनः सम्बन्ध
एमाले, कांग्रेस वा माओवादी सबैका भाषण र बहस एउटै विन्दुमा मिल्छन् । दलहरूले जनता, विशेषतः नयाँ पुस्तासँग सम्बन्ध बिग्रिएको महसुस गरेका छन् । आन्दोलनमा सडकमा उत्रिएको ऊर्जा, युवाको असन्तोष र ‘वैकल्पिक राजनीति’प्रतिको आकर्षणले पुराना दलहरूलाई आत्ताएको छ ।
तर प्रश्न यहीँ छ-आत्मालोचना र पुनर्गठनको घोषणा मात्रले जनताको विश्वास पुनः हासिल हुन्छ ? इतिहासले भन्छ, नेपाली दलहरूले संकटका बेला आत्मालोचना र सुधारको वाचा गरेका छन् तर समय बित्दै जाँदा ती वाचा हराएका छन् । यसपटक दलहरूले यदि व्यवहारमै संरचनागत सुधार, युवामुखी नीतिगत रूपान्तरण र पारदर्शी नेतृत्वको अभ्यास गर्न सके भने मात्र नयाँ पुस्तासँगको दूरी घट्न सक्छ । नत्र, ‘आत्मालोचना’ फेरि एकपटक राजनीतिक नाटक मात्रै सावित हुनेछ ।
नयाँ अध्यायको थालनी वा पुरानो पुनरावृत्ति ?
संसद् विघटन र आन्दोलनपश्चात नेपाली राजनीति अर्को निर्णायक मोडमा पुगेको छ। एमालेले युवामुखी संरचनागत सुधारको कुरा गरिरहेको छ, कांग्रेसले विश्वास गुमाएको स्वीकार गरेर माफी माग्ने आवाज सुनाइरहेको छ र माओवादीले पुनर्गठनको महाअभियानको आह्वान गरेको छ ।
यी सबै प्रयासका बीच एउटा साझा प्रश्न उभिएको छ-के दलहरूले यो अवसरलाई प्रयोग गरेर नयाँ पुस्तासँगको सम्बन्ध सच्याउन र जनताको विश्वास पुनः जित्न सक्नेछन् ? यदि हो भने, यो संक्रमण नेपालको राजनीतिक यात्राको नयाँ अध्याय बन्न सक्छ। तर यदि दलहरू फेरि पुरानै ढर्रामा फर्किए भने, इतिहासले यसलाई अर्को ‘हराएको अवसर’का रूपमा मात्र दर्ज गर्नेछ ।
