आज विश्व वातावरण दिवस : बहसमा पृथ्वी बचाउने अवसर या चेतावनी ?
काठमाडौँ । आजको जुन ५ ले दुईवटा संकटविरुद्ध चेतना जगाउने अवसर प्रदान गरेको छ-एकातिर बढ्दो प्लाष्टिक प्रदूषण, अर्कातिर गैरकानुनी रूपमा माछा मार्ने प्रवृत्ति ।
विश्व वातावरण दिवस र अवैध माछा मारविरुद्धको अन्तर्राष्ट्रिय दिवस एउटै मितिमा परेका कारण आजको दिनले पृथ्वी र पानी दुवैको संरक्षणका लागि सशक्त सन्देश दिएको छ।
यो वर्षको वातावरण दिवसको नारा-‘प्लाष्टिक प्रदूषण न्यूनीकरण : हाम्रो दायित्व’-केवल प्रतीकात्मक होइन, तत्काल कार्यान्वयन गर्नुपर्ने चेतावनी पनि हो ।
राष्ट्रसङ्घले सार्वजनिक गरेको पछिल्लो तथ्याङ्क अनुसार विश्वमा वर्षेनी ४० करोड टन प्लाष्टिक फोहोर उत्पादन हुन्छ, तर त्यसको केवल १० प्रतिशत मात्र पुनः प्रयोग हुन्छ । बाँकीमध्ये करिब एक करोड १० लाख टन प्लाष्टिक सिधै नदी, ताल, महासागरमा पुग्छ, जसले समुद्री जीवनलाई घातक असर पारिरहेको छ।
यति धेरै प्लाष्टिक समुद्रमा पुगेको बेला, त्यहीं अर्को समस्या थपिएको छ-अवैध माछा मार्ने प्रवृत्ति। राष्ट्रसङ्घीय खाद्य तथा कृषि सङ्गठन (एफएओ) का अनुसार यो प्रवृत्तिका कारण हरेक वर्ष दुई करोड टन माछा समुद्रबाट बेपत्ताजस्तै बनाइन्छ, जसले न केवल जैविक सन्तुलन भत्काउँछ, बरु अरबौँ डलरको अर्थतन्त्रसमेत खल्बल्याउँछ ।
आज मनाइँदै गरेका यी दुई दिवसले मानव जातिको ‘अनियन्त्रित उपभोग प्रवृत्ति’ र ‘लाभमुखी शोषणशीलता’ लाई प्रश्न उठाएका छन् । विकासका नाममा वातावरण र समुद्र दुवैको दोहन भएको वर्तमान यथार्थसँग लड्न अब नागरिक सचेतना मात्र होइन, नीति निर्माताको दृढ इच्छाशक्ति आवश्यक छ।
प्लाष्टिकको प्रयोग नघटाइयो भने हाम्रो माटो बाँझो, पानी विषालु र जैविक चक्र टुट्न सक्ने खतरा छ। अनि समुद्री जीवन विनाश हुन थाल्यो भने मानव खाद्य सुरक्षा, रोजगारी र पारिस्थितिक सन्तुलनमा दीर्घकालीन संकट आउनसक्छ । आजको दिन कुनै उत्सव मात्र होइन, चेतावनी हो-यदि हामी अझै पनि मौन रह्यौं भने भविष्य हाम्रो होइन ।
