नेपाल-चीन सीमावर्ती संकट : रसुवागढीमा बाढीपछिको सन्नाटा र विपद्को कहालीलाग्दो छायाँ
रसुवागढी क्षेत्रमा आएको आकस्मिक बाढीले १८ जना नेपाली र चिनियाँ नागरिक बेपत्ता, पूर्वाधारमा ठूलो क्षति, सुरक्षा निकायको उद्धार प्रयास जारी
काठमाडाैँ । रसुवाको ल्हेन्दे खोलाले गरेको वितण्डाले आज बिहान नेपालको उत्तर सीमामा भयावह त्रास र अन्धकार ल्याएको छ ।
सीमा क्षेत्रको शान्त जीवन आज अकस्मात बाढीले तहसनहस पारेकाे छ, भने सिङ्गाे जिल्ला स्तब्ध बनेको छ । बाढीले ज्यान मात्र होइन, अन्तर्राष्ट्रिय मैत्री सम्बन्ध झल्काउने भौतिक संरचनाहरू पनि ध्वस्त पारेकाे छ-मितेरी पुलको बगाउँदा नेपालको भूराजनीतिक अन्तरसम्बन्धसमेत प्रभावित बनेको छ ।
बाढीको चपेटामा मानवीय क्षति
बिहान करिब साढे ४ बजेदेखि आएको बाढीले रसुवागढी नाकाको भन्सार यार्ड क्षेत्रमा काम गर्दै आएका १८ जना नेपाली र चिनियाँ नागरिकलाई सम्पर्कविहीन बनाएको छ ।
बेपत्तामध्ये ९ जना नेपाली मजदुर, तीन जना नेपाल प्रहरीका जवान र ६ जना चिनियाँ नागरिक छन् । यिनीहरू सबै सशस्त्र प्रहरी बल, भन्सार कार्यालय र निर्माणमा संलग्न थिए ।
बेपत्तामा परेका प्रहरी सहायक निरीक्षक लालबहादुर श्रेष्ठ, जवान मुन्ना ठाकुर र लोकेन्द्र बोहोरा आफ्नो सेवास्थलमै रहेकै बेला बाढीले बगाएको छ ।
अन्य ९ जना नेपाली बेपत्तामध्ये धेरैजसो मजदुर तथा सवारी साधन चालकहरू थिए । चिनियाँ नागरिकहरूको पहिचान अझै खुल्न सकेको छैन ।
पूर्वाधारमा ठूलो क्षति : मितेरी पुलदेखि हाइड्रोपावरसम्म
बाढीले नेपाल–चीन सीमाको प्रमुख सञ्जाल “मितेरी पुल” लाई पूर्ण रूपमा बगाएको छ । यो पुल केवल पूर्वाधार मात्र थिएन, दुई देशबीचको व्यापार, कूटनीति र जनस्तरको सम्बन्धको जीवनरेखा थियो । पुलको क्षतिसँगै भन्सार यार्डमा रहेका ८–९ वटा कन्टेनर, विद्युतीय गाडी, र सामानहरू समेत बगाइएका छन् ।
त्रिशूली नदीमा रहेको गल्छी–स्याफ्रुबेँसी सडकको ‘बेलीब्रिज’ समेत बाढीले बगाएको छ। भर्खरै निर्माण सम्पन्न भएको पक्की पुलमा लेदो थुप्रिँदा यातायात अबरुद्ध भएको छ ।
यसैगरी, रसुवागढी जलविद्युत् आयोजनाको बाँध र त्रिशूली थ्रिए जलविद्युत् आयोजनाको संरचनामा क्षति पुगेको छ, जसको प्रभाव राष्ट्रिय विद्युत् आपूर्तिमा पनि पर्न सक्छ ।
उद्धारको चुनौतीपूर्ण प्रयास
सशस्त्र प्रहरी बलका सहप्रवक्ता शैलेन्द्र थापाका अनुसार, डोरीको सहायताबाट ८ जनाको सकुशल उद्धार गरिएको छ-जसमा स्थानीय कामदार, चिनियाँ नागरिक र उद्धारकर्ताहरू समेत छन् ।
जिल्लास्थित सशस्त्र प्रहरी निरीक्षक रवीन्द्र दाहालको नेतृत्वमा २० जना विपद् व्यवस्थापन टोली धुन्चेबाट घटनास्थलतर्फ गएको भए तापनि स्याफ्रुबेँसी–रसुवागढी सडकको अवस्था दयनीय भएकाले उनीहरू समयमै पुग्न सकेका छैनन् ।
सडक कटान, पहिरो र निरन्तरको बाढीका कारण उद्धार कार्य निकै जोखिमपूर्ण बनेको छ । पासाङल्हामु राजमार्गअन्तर्गतको सडक पूर्ण रूपमा अवरुद्ध हुँदा राहत र उद्धार सामग्री ढुवानीमा समस्या भएको छ ।
सीमा क्षेत्रमा दोहोरो चुनौती
यो विपद् केवल प्राकृति नभई भूराजनीतिक रूपमा पनि संवेदनशील छ । नेपाल–चीन सीमा क्षेत्रमा भएको यो क्षति दुवै देशको पूर्वाधार, प्रशासनिक संयन्त्र र समन्वय क्षमताको परीक्षा हो ।
चिनियाँ नागरिकको बेपत्ता अवस्थाले घटनालाई अन्तर्राष्ट्रिय सरोकारमा पुर्याएको छ, जसले नेपालको सीमाक्षेत्रमा आपत् व्यवस्थापनको तयारीप्रति प्रश्न उठाएको छ ।
थप जोखिम र नीति आवश्यकता
हिमाली भेगको बाढी पूर्वानुमान र प्रतिकार्य व्यवस्थाको कमजोरी देखाएको छ । भौगोलिक जोखिम, कमजोर पूर्वाधार र सीमित आपत् व्यवस्थापन साधनले गर्दा हरेक यस्ता विपत्तिमा मानवीय र आर्थिक क्षति भयावह हुने गरेको छ।
आगामी दिनहरूमा सीमाक्षेत्रमा पूर्वसूचना प्रणालीको सुदृढीकरण, अन्तरदेशीय समन्वयको अभ्यास र स्थानीय पूर्वाधारलाई जलविपद्मा प्रतिरोधी बनाउने रणनीतिमा ध्यान दिनु अत्यावश्यक छ।
ल्हेन्दे खोलाको यो आकस्मिक बाढी केवल एउटा प्राकृतिक विपत्ति होइन-यो नेपालको सुरक्षा, पूर्वाधार विकास, अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध र आपत् व्यवस्थापन संयन्त्रको समग्र परीक्षण हो ।
बेपत्ताहरूको सकुशल उद्धार, क्षतिको यथार्थ मूल्यांकन र पुनःस्थापनाको मार्गचित्र अविलम्ब तय गर्नुपर्ने अवस्था छ। विपद्मा एकता, संवेदना र द्रुत कार्य नै साँचो सम्बोधन हुनेछ ।
