सङ्घर्ष समितिकाे माग : धानखाेला-लमही सडकलाई चार लेन बनाउनु पर्छ
दाङ (देउखुरी) । धानखोला–लमही सडकलाई चारलेन सडकका रुपमा विकास गर्न देउखुरीका युवाहरुले माग गरेका छन् । एमसीसी परियोजनाअन्तर्गत निर्माण हुन थालेको उक्त सडक खण्डलाई चारलेनको बनाउनुपर्ने माग राख्दै युवाहरुले एमसीए परियोजनाको कार्यालयमा ध्यानाकर्षण पत्र बुझाएका छन् ।
“चार लेन सडक निर्माण संघर्ष समिति” का संयोजक प्रकाश शाहीको नेतृत्वमा कार्यालय पुगेका युवाहरुले दुई लेन सडकको डिपिआर परिवर्तन गरी चार लेनको सडक निर्माण गर्न माग गर्दै परियोजनाका कोर्डिनेटर सहास लामिछानेलाई ध्यानाकर्षण पत्र बुझाएका हुन् ।
“दुई लेनले अब पर्याप्त हुँदैन”—संघर्ष समिति
संघर्ष समितिका संयोजक शाहीले भालुबाङ–लमही सडक खण्ड अत्यन्त जोखिमपूर्ण भएकाले यसको समाधानका लागि चार लेन बनाउनुपर्ने बताए ।
“यो प्रदेश राजधानी रहेको क्षेत्र हो । भविष्यमा नगरपालिकाका रुपमा विकास गरिने यस क्षेत्र हुनुका साथै पूर्व–पश्चिम (महेन्द्र) राजमार्गमा पर्ने यो सडकलाई २ लेन नभई ४ लेनको बनाउनु पर्दछ”, संयोजक शाहीद्वारा हस्ताक्षरित ध्यानाकर्षण पत्रमा भनिएको छ ।
परियोजना निर्माण गर्दा दीर्घकालसम्म टिकाउने तर्फ सोच्नुपर्ने भन्दै ध्यानाकर्षण पत्रमा भनिएको छ, “यो सडकमा अत्यधिक दुर्घटना भइरहेको हुँदा स्थानीय प्रशासनले ‘टाइम कार्ड’ लागू गरेको छ । यसबाट पनि जानकारी हुन्छ, यो सडक कति जोखिमपूर्ण र चापमा परिरहेको छ । समय तोकेर मात्रै सवारी–साधन चलाउने व्यवस्था गर्नुको अर्थ हुन्छ—सडकले अब ट्राफिक धान्न सकिरहेको छैन र दुर्घटनाको सम्भावना अत्यधिक छ । दुर्घटनाका तथ्यांक हरेक वर्ष उकालो लागिरहेको छ, जसले स्थानीय जनजीवनलाई थप असुरक्षित बनाएको छ ।”
यही राजमार्गअन्तर्गत छिमेकी कपिलवस्तुमा आधुनिक संरचनासहितका चार लेनका मार्गहरू तीव्र गतिमा विस्तार भइरहेको भन्दै संघर्ष समितिले प्रदेश राजधानी क्षेत्रको सडकलाई अहिलेकै अवस्था (दुई लेनकै साँघुरो बाटो) मा सीमित गर्न खोजेमा चरणबद्ध संघर्षका कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने चेतावनी दिएको छ ।
“यो सडकलाई चार लेनमा विकास गर्न संघर्ष समितिले लामो समयदेखि माग गर्दै आएको छ । सरकारी संयन्त्र र एमसिए नेपालले हाम्रो मागलाई लत्याइरहेको छ । संघर्ष समिति अब टुलुटुलु हेरेर बस्दैन”, ध्यानाकर्षण पत्र बुझाउँदै समितिका संयोजक शाहीले भने, “यो सडक अब केवल ‘मार्ग’ होइन, भविष्यको आधारभूत संरचना हो, जसले देउखुरीको सुरक्षा, अर्थतन्त्र र सम्भावनालाई निर्देशित गर्नेछ ।”
एमसिए नेपालका समन्वयक सहास लामिछानेले परियोजनाको डीपीआर परिवर्तन हुने सम्भावना नरहेको बताए । सुरुमा एमसिसी परियोजनाको सीमित क्षेत्राधिकार स्पष्ट गर्दै भने “एमसीसीले काम गर्ने दायरा दुईवटा हुन्–विद्युत् प्रसारण लाइन र सडक निर्माण । धानखोला–लमही सडक पनि यही म्यान्डेटअन्तर्गत रहेको हो ।”
उनका अनुसार सडकको विस्तृत परियोजना प्रतिवेदन डीपीआर पहिल्यै नै दुई लेन निर्माणका लागि स्वीकृत भइसकेको छ, जसले परियोजनाको आधारभूत संरचना तय गरिसकेको छ । उनले यसमा थप स्पष्टता दिँदै स्थानीय तह, प्रदेश सरकार र संघीय निकाय सबैबाट आवश्यक सिफारिस तथा स्वीकृतिहरू प्राप्त भइसकेका कारण प्रशासनिक प्रक्रिया ‘सम्पूर्ण रूपमा अगाडि बढिसकेको’ बताए ।
उनका अनुसार टेन्डर प्रक्रिया पनि सुरु भइसकेकाले निर्माण मोडेल परिवर्तन गर्न कठिन छ र डिपिआर अब तत्काल बदलिन नसक्ने अवस्था बनेको छ ।
लामिछानेका यी वाक्यहरू कागजी प्रगतिको सामान्य रिपोर्ट जस्तै लागे पनि, देउखुरीको साँघुरो सडकमा दिनहुँ जोखिम बोकेर हिँड्ने स्थानीयका कानमा भने त्यो भनाइ “दुई लेनकै बाटो अन्तिम निर्णय हो” भन्ने ठोकुवा जस्तै सुनियो-उनीहरूको सुरक्षा, भविष्य र क्षेत्रीय विकाससम्बन्धी आक्रोशलाई थप चर्काउने गरी ।
देउखुरीको वर्तमान—साँघुरो बाटो, भीडभाड र दुर्घटनाको भय
देउखुरी क्षेत्र हरेक बिहानैबाट सवारी–चापले यति अत्यधिक भरिन्छ कि बजारको सासै बन्द भएको जस्तो अनुभूति हुन्छ । साँघुरो सडकको दुवै किनारबाट यात्रुवाहक बसहरू, मालबाहक ट्रक, आकस्मिक सेवाका एम्बुलेन्स, कच्चा माल बोकेर ढकढकाउँदै अघि बढ्ने ट्रली र छिटो–छिटो ओहोरदोहोर गर्ने मोटरसाइकलहरू यति अव्यवस्थित रूपमा मिसिन्छन् कि शहरले अझै शहरी स्वरूप लिन बाँकी छ भन्ने कुनै संकेत नै हुँदैन ।
सडकमा हुने अत्यधिक दुर्घटनाहरू कुनै अफवाह वा अतिशयोक्ति होइन-यी सबै प्रमाण हुन् कि वर्तमान दुई लेनको सडकले अब यो क्षेत्रको भार धान्न सक्दैन । स्थिति झन् विडम्बनापूर्ण तब देखिन्छ जब छिमेकी कपिलवस्तुको गोरुसिंगेसम्म चार लेन सडक तीव्र गतिमा विस्तार भइरहेको छ, तर देउखुरी भने अझै पनि साँघुरो दुई लेनमै थिचिन बाध्य छ । यही कारण स्थानीयवासीलाई ‘विकासको असमानता’ ले अझ बलियोसँग पोल्न थालेको छ र उनीहरूको चार लेन मागमा यथार्थको तात्तोपन थपिएको छ ।
संघर्ष समितिको चेतावनी : “डिपिआर परिवर्तन होस्, चार लेनमै निर्माण होस्”
ध्यानाकर्षण पत्रमा संघर्ष समितिले आफ्नो माग बिलकुलै स्पष्ट शब्दमा राखेको छ-धानखोला–लमही सडक खण्डलाई अहिलेको दुई लेन मोडेलबाट पुनःडिजाइन गरी चार लेनमा विस्तार गर्न सरकार र एमसिए नेपालले तुरुन्त पहल गर्नुपर्छ ।
समितिको बुझाइमा, देउखुरी केवल एउटा साधारण भू–भाग मात्र होइन; प्रदेश राजधानीको सम्भावना बोकेको, तीव्रगतिमा शहरीकरण भइरहेको एउटा केन्द्र हो, जसले दिगो दृष्टिकोणमा आधारित पूर्वाधार विकासको माग गर्दछ । यहाँ जनघनत्व दिनदिनै बढिरहेको छ, व्यापारिक चहलपहल तीव्र छ र यातायात प्रवाह वर्षेनी गुणात्मक रूपमा बढ्ने अनुमान छ । यस्तो अवस्थामा दुई लेनको साँघुरो सडकले भविष्यको आवश्यकताहरू धान्न असम्भव छ र सुरक्षा दृष्टिले पनि उपयुक्त छैन ।
लमही–देउखुरी क्षेत्रमा बढ्दो दुर्घटनाका घटनाहरूले तोकेको चेतावनी समितिले स्पष्ट रूपमा देखेको छ-जीवनरक्षा नै सबैभन्दा पहिला हो र त्यसका लागि चौडा तथा सुरक्षित सडक अपरिहार्य छ ।
यिनै आधारहरूमा समितिले सरकार र एमसिए नेपाल दुवैलाई गम्भीरतापूर्वक ध्यानाकर्षण गराउँदै भनेको छ-दस–बीस वर्षपछि पछुताउनुको सट्टा, आजै दीर्घकालीन निर्णय लिनु बुद्धिमानी हुनेछ । चार लेन निर्माणको माग जनताको आकांक्षा मात्र होइन, भविष्यको सुरक्षा र विकासको आधारभूत खम्बा पनि हो भन्ने सन्देश समितिले बलियो रूपमा उठाएको छ ।
सडकले निर्धारण गर्छ आर्थिक उचाइ
चार लेनको सडक निर्माण हुनु केवल ‘आराम’ वा ‘सजिलो यात्रा’ हासिल गर्ने माध्यम मात्र होइन-यो देउखुरी तथा आसपासका क्षेत्रहरूको आर्थिक रूपान्तरणको आधारभूत पूर्वाधार हो । चौडा र सुरक्षित सडक बनेपछि यातायात सहज हुन्छ र त्यसले समग्र आर्थिक गतिविधिलाई गति दिन्छ । यातायात व्यवस्थित भए उद्योगहरू सहजै सञ्चालन हुन्छन्, कच्चा पदार्थ ढुवानी र उत्पादनको वितरण तीव्र गतिमा हुन थाल्छ ।
पर्यटकका लागि यात्रा आरामदायी बन्छ, जसले देउखुरी, लमही, भालुबाङ र छिमेकी क्षेत्रका पर्यटन सम्भावनामा नयाँ ढोका खोल्छ । कृषि उत्पादकहरूका लागि त यसले झनै ठूलो परिवर्तन ल्याउँछ-उत्पादन बजारसम्म पु¥याउन लाग्ने समय र खर्च दुबै घट्छ र किसानको आय प्रत्यक्ष रूपमा वृद्धि हुन्छ ।
सडक चौडा भएपछि रोजगारीका नयाँ अवसरहरू सिर्जना हुन्छन्, व्यवसाय विस्तारका सम्भावनाहरू बढ्छन् र लगानीकर्तालाई क्षेत्रप्रति आकर्षित गराउने वातावरण बनेर आउँछ । त्यसैले संघर्ष समितिका संयोजक शाही भन्छन्-चार लेन सडक केवल कंक्रिट र कालोपत्रे होइन; यो देउखुरी, लमही र भालुबाङको भोलि बदल्ने आधारशिला हो ।
संघर्ष समिति : “हामी विकासका विरोधी होइनौँ, सही विकास चाहन्छौँ”
ध्यानाकर्षण पत्र बुझाएर शाहीले अन्त्यमा जतिसुकै शान्त तर दृढ स्वरमा भनेका थिए, “हामी कसैको विरोध गर्न आएका होइनौँ । यो सडक आज नै खतरनाक छ, भोलि त झनै धान्न सक्ने अवस्था रहने छैन। सही योजना, सुरक्षित यात्रा र भविष्यको भरपर्दा ढाँचा चाहेर मात्र हामी चार लेनको माग गरिरहेका छौँ ।”
उनका आँखामा कुनै आक्रोश थिएन-थियो त देउखुरीका जनताको सुरक्षाभाव र भोलिसम्बन्धी चासो बोकेको दृढता । अब निर्णय गर्ने जिम्मा सरकार र एमसिए नेपालको हातमा छ । चार लेन कि दुई लेन-यो प्रश्न अब साधारण इन्जिनियरिङ्गको विषय मात्र रहेन, यो देउखुरीको भविष्य, सुरक्षाको आधाररचना र नागरिकको मौलिक अधिकारसमेत बनिसकेको छ ।
एमसिएले स्वीकृत डीपीआर अनुसार दुई लेनकै निर्माण अघि बढाउने संकेत दिइरहे पनि, देउखुरीका सडकमा दिनहुँ चल्ने जनजीवन भने भिन्नै भाषा बोल्छ । उनीहरूको पीडा र अनुभवले स्पष्ट लेखिदिएको छ-“सडक साँघुरो छ, जोखिम ठूलो छ । चार लेन अब विकल्प होइन-अपरिहार्य आवश्यकता हो ।”
सडक विस्तारको माग देउखुरीको नदीको बहावजस्तै, पहाडको छायाँजस्तै, हावाको सतहजस्तै व्यापक र स्वाभाविक रूपमा फैलिँदै गएको छ । उर्जा, अपेक्षा र चिन्ताले भरिएको यो आवाज कति टाढासम्म पुग्छ र सरकारले यसलाई कस्तो उत्तर दिन्छ-अब सबैको ध्यान त्यही दिशातिर केन्द्रित छ । देउखुरी प्रतीक्षामा छ-सुरक्षित, चौडा र भविष्य–उन्मुख सडकका लागि ।
