बाघ-चितुवाकाे त्रास बन्दै : एक सातामा काेहलपुर क्षेत्रमा घटे दुई घटना
बाघको आक्रमणमा किसानको मृत्यु भएकाे एक साता नबित्दै चितुवाले बाख्रा मार्दा किसानकाे खाेर रित्तियाे
बाँके । बाँके राष्ट्रिय निकुञ्जको हरियो जंगल र कोहलपुरका बस्तीबीच अहिले एक अदृश्य संघर्ष चलिरहेको छ-जंगल विस्तारिँदैछ, बस्ती बढ्दैछ र बीचमा मान्छे र वन्यजन्तु दुवै डराइरहेका छन् ।
पछिल्ला हप्ता यता बाघ र चितुवाको उपस्थितिले स्थानीय बासिन्दाको निद हराएको छ । कोहलपुर नगरपालिका–१२ सुन्दरबस्तीका रवि टमटाको बाख्राको खोरमा शुक्रबार राति चितुवाले आक्रमण गरेपछि गाउँलेहरू पुनः आतंकित बनेका छन् । तीनवटै बाख्रा खोरभित्रै मरेका छन् र चितुवाको गर्जन रातभर सुनिएको थियो ।
कोहलपुर नगरपालिका बाँके राष्ट्रिय निकुञ्जसँग जोडिएको नगर हो-जहाँ प्रत्येक बिहान हरियो वनले स्वागत गर्छ र प्रत्येक साँझ भयको छायाँसँग बासिन्दा बाँच्छन् ।
ढकेरीका एक किसान केही दिनअघि घाँस काट्न जाँदा बाघको आक्रमणमा परी ज्यान गुमाएका थिए । त्यसपछि गाउँभर त्रास छ ।
महिलाहरू अब एक्लै घाँस काट्न जान हिच्किचाउँछन्, बालबालिकालाई साँझपख खेल्न बाहिर पठाउन डर लाग्छ। रवि टमटा भन्छन्, “पहिले हामी जंगलसँग गर्व गर्थ्यौं, अब डर लाग्छ । साँझ पर्नासाथ ढोका बन्द गर्छौं, बत्ती निभाउँछौं र प्रार्थना गर्छौं, आज राति चितुवा नआओस् ।”
निकुञ्जका वरिपरिका बस्तीहरू विस्तारिँदै गएपछि वन्यजन्तु र मानिसबीचको दूरी क्रमशः घट्दै गएको छ । स्थानीय मनविर सुनार भन्छन्, “केही वर्षअघिसम्म हामीले चितुवाको स्वर टाढाबाट मात्रै सुन्थ्यौं । अहिले त्यो स्वर हाम्रो आँगनमै आउँछ ।” निबुवादेखि खड्कवारसम्मको क्षेत्र अहिले चितुवाको आवागमनको बाटो बनेको छ। केही महिनायता मात्र बाख्राको खोरमा चार पटक आक्रमण भइसकेको स्थानीयले बताएका छन् ।
यो समस्या केवल बाघ र चितुवाको बढोत्तरी होइन, मानव विस्तारको कथा पनि हो । खेत, घर, सडक र गोठका लागि वनको सीमाना काटिँदै गएको छ ।
बाघ र चितुवाका लागि आवश्यक शिकार र वासस्थान घटेपछि उनीहरू बस्तीको दिशातिर आउन थालेका छन् । बासिन्दाहरूले बाँच्ने उपाय पनि खोजिरहेका छन् । राति गोठ वरिपरि बत्ती बाल्ने, फलामे जालीको प्रयोग गर्ने र जंगल नजिकका क्षेत्रहरूमा जनचेतना कार्यक्रम चलाउने प्रयास सुरु भएका छन् ।
स्थानीय विद्यालयले बालबालिकालाई ‘वन र जनावरसँग सहअस्तित्व’ विषयमा सचेत गराउन थालेको छ । शिक्षक गिता बुढाथोकी भन्छिन्, “हामीले बच्चाहरूलाई सिकाउँछौं, जंगल शत्रु होइन, सावधानी र समझदारी चाहिन्छ ।”
कोहलपुरका बासिन्दा वनसँगको सम्बन्ध तोड्न चाहँदैनन् । उनीहरूलाई थाहा छ-निकुञ्जले मात्र होइन, त्यसले दिएको हावा, पानी र हरियालीले नै जीवन धानेको छ ।
रवि टमटा भन्छन्, “बाघ र चितुवा पनि यो माटोका जीव हुन् । हामी बस्ने ठाउँमा उनीहरू पनि बाँच्न पाउनुपर्छ। तर डरले होइन, सन्तुलनले ।”
कोहलपुर आज एउटा प्रतीक बनेको छ-जहाँ मानिस र जनावरबीचको सीमाना धुम्मिएको छ। हर रात जब जंगलतिरबाट चितुवाको स्वर आउँछ, त्यही स्वरले सम्झाउँछ, यो पृथ्वी केवल हाम्रो होइन, उनीहरूको पनि हो ।
कोहलपुरका बासिन्दाहरू अहिले डर र दायित्व दुवै बोक्दै बाँचिरहेका छन्-बाघको गर्जनसँगै, जंगलको साससँगै र सहअस्तित्वको आशासँगै ।
